ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਲੋੜ ਦਲੇਰ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦ ਮਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ

Sunday, April 29, 2012

New Discovery of India:ਪਿੰਡ ਬੋਡੀਗੁਡਾ,ਜਿੱਥੇ ਨਕਸਲੀ ਹਨ ਸਰਕਾਰ

ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ ਸਨ; ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਘੋਖ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਕੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਮਿੱਥੇ ਗਏ ਅਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ : ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਕਸਲੀ ਸੈਂਕੜੇ ਨਹੀਂ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ 'ਚ ਹੋਣ। ਕਈ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਦ, ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਬੰਦੂਕਾਂ, ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਫ਼ੋਨਾਂ ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਬਣੇ ਕਾਰਲ ਗੁਸਤਾਵ ਰਾਕਟ ਲਾਂਚਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ ਅਬੂਝਮਾੜ ਦੇ ਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੈਰ ਧਰਿਆ ਜੋ ਦੋ ਸੂਬਿਆਂ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, 'ਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ। 6000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਅਬੂਝਮਾੜ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਤੋਂ ਕਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।ਧਾਵੇ ਬੋਲਣ ਲਈ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਗੂਗਲ ਅਰਥ (ਨੈੱਟ ਖੋਜ ਇੰਜਨ) ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਕਰਕੇ ਦੋ ਇਮਾਰਤਨੁਮਾ ਢਾਂਚੇ ਟਿੱਕ ਲਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ 'ਨਕਸਲੀ ਕੈਂਪਾਂ' ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜੰਗਲ 'ਚ ਵੜ੍ਹਕੇ ਨਕਸਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦਬੱਲਣ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਟੀਚਾ ਸੀ ਨਕਸਲੀ ਗੜ੍ਹ 'ਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਾੜ ਪਾਉਣਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਕਸਲੀਆਂ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਲ ਹਕੂਮਤੀ ਕੰਟਰੋਲ ਤੋਂ 'ਮੁਕਤ' ਖੇਤਰ ਵੀ ਹੈ।ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਤਿਆਰ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤੇ 70 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਗਾਹਕੇ 'ਨਕਸਲੀ ਖ਼ੇਮੇ' ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਹ ਕੀ! ਨਕਸਲੀ ਖ਼ੇਮੇ ਦਾ ਨਾਂ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਨਹੀਂ,ਇਥੇ ਤਾਂ 15-20 ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੀ।

ਗੂਗਲ ਅਰਥ ਉੱਪਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦਾ ਜੋ ਝੁੰਡ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤੱਕਿਆ ਸੀ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੂੜੀਆ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਰੈਣ-ਬਸੇਰੇ ਸਨ, ਜੋ ਵਰਦੀਧਾਰੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਕੇ ਭੈਭੀਤ ਹੋ ਗਏ। ਸੀ ਆਰ ਪੀ ਐੱਫ ਦੇ ਡੀ ਆਈ ਜੀ (ਓਪਰੇਸ਼ਨ) ਐੱਸ. ਇਲੈਂਗੋ ਨੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ, ''ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਥੇ ਬੋਡੀਗੁਡਾ ਨਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਵੀ ਹੈ'', ਪਿੰਡ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਬੇਪਛਾਣ, ਬੇਮੁਹਾਂਦਰਾ ਕਬਾਇਲੀ-ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਟੂਟੀਆਂ,ਸਕੂਲਾਂ ਜਾਂ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀਆਂ, ਆਦਮੀਆਂ ਜਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ-ਇਸ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਹੀ ਜਵਾਨ ਹੋਏ ਕਿ ਨਕਸਲੀ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਹਨ। ਬਾਗ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੌਲ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵੰਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਜਾਂ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋਏ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤਾਂ ਬਸ ਲਾਲ ਫ਼ੌਜ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ।ਇਥੇ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਬਹਿਰਾਮਗੜ੍ਹ ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਕਸਬਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਥੋਂ 29 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਥਾਣਾ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਬੋਡੀਗੁਡਾ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਦਾ ਇਸ ਨਾਲ ਕਦੇ ਵਾਹ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਨਕਸਲੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਇਲਾਕਾ ਖਾਲੀ ਕਰਾਉਣਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ੇ 'ਚ ਲੈਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ 'ਵਿਕਾਸ' ਕਰਨਾ। ਕਈ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਦ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਜੋ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਗਈ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਜੰਗਲ 'ਚ ਇਕ ਘੰਟਾ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਦੋ ਜਵਾਨ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ, ਕੋਈ ਨਕਸਲੀ ਅੜਿੱਕੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਹਾਂ ਬੋਡੀਗੁਡਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲੱਭ ਲਿਆ ਗਿਆ।


ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਪੀ ਚਿਦੰਬਰਮ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਲਾਲ ਖ਼ਤਰੇ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜ ਦਾ ਹੱਥ ਇਸ ਕਰਕੇ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ 'ਉੱਥੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਜਵਾਨ, ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਵਾਹਨ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚੋਖਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।'' ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਸਤਰ ਹੋਰ ਜੋੜ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ-ਕੁਝ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਬੁੱਝ ਪਹਾੜੀ 'ਚ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਬੋਡੀਗੁਡਾ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ।


(ਪੇਸ਼ਕਸ਼ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ)

Friday, April 27, 2012

ਇਕ ਬੇਵਫਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ

ਜੈਕ ਲੰਦਨ 
ਜੈਕ ਲੰਦਨ (1876 – 1916)ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚਰਚਿਤ ਲੇਖਕਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਇਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖਣ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ  ' 'ਚ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ 'ਕਾਲ ਆਫ ਦ ਵਾਈਲਡ' ਕਰਕੇ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ।ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਰੂਸ 'ਚ ਜਨਮੀ ਅੰਨਾ ਸਤ੍ਰੰਸਕੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ।ਅੰਨਾ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਸਨ-ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਆਈ ਸੀ ਤੇ ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਸਤੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਐਨੀ ਨਿੱਘੀ ਸੀ ਜੋ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਜੈਕ ਤੇ ਅੰਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਈ ਤੇ ਹਨੀਮੂਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੈਕ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ 'ਚ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਕ ਪੇਸ਼ੇਵਾਰ ਲਿਖਾਰੀ ਦੀ ਦਿੱਖ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।ਜੈਕ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ  ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਕਿਸ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ  ਸਕਦੇ ਹਨ

ਪਿਆਰੀ ਅੰਨਾ,
ਕੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਰਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਠੀਕ ਹੈ,ਜੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੁਣ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਭ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਟਾਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈਂ।ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਲੱਭ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ,ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ।ਮੈਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਦਸ 'ਚੋਂ ਨੌਂ ਇਨਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਹਾਲਤ 'ਚ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ ਜਾਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਵਰਤਾਅ ਕਰਨਗੇ।ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਨਾਲ ਵੀ ਪਛਾਣ ਸਕਦਾ ਹਾਂ,ਪਰ ਦਸਵੇਂ ਇਨਸਾਨ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ  ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਪਾਉਂਦਾ ਤੇ ਤੂੰ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਇਨਸਾਨ ਹੈਂ।

ਕੀ ਕਦੀ ਇਵੇਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਦੋ ਗੂੰਗੀਆਂ ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਆਪ 'ਚ ਪਿਆਰ ਕਰ ਬੈਠੀਆਂ ਹੋਣ ?ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ 'ਚ ਕੋਈ ਸਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਵੀ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਡੀ ਬੋਲੀ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਬੋਲਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਪਾਉਂਦੇ।ਸ਼ਾਇਦ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਾਡੀ ਇਸ ਹਾਲਤ 'ਤੇ ਹੱਸਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ 'ਚ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕ ਨਿਪੰਨਤਾ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਮਾਅਨਿਆਂ 'ਚ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭੂਤਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਸੱਚਾਈ ਸਾਨੂੰ ਅਕਸਰ ਡਰਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੂੰ ਹੀ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਇਨਸਾਨ ਹੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ।ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ?ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ,ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਸੱਚ ਹੈ।ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਹੀ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਪਾਉਂਦਾ,ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਸਕਾਂ।

ਸਾਡੇ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਰੂਪ 'ਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋਣਾ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆaੁਂਦੀ ਹੈ।ਤੂੰ ਤੇ ਮੈਂ ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਹਾਂ,ਇਸੇ ਲਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਅਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਹਾਂ,ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਐਨੇ ਵੱਖਰੇ ਹਾਂ।ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਹਾਸੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ,ਪਰ ਇਹ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਤੈਨੂੰ ਮੁਆਫ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਨਹੀਂ ਇਹ ਮੇਰੀ ਈਰਖਾ ਭਰੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਮੈਨੂੰ ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਦਬਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।ਮੈਂ ਬੱਸ ਇਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਭ ਭੁੱਲਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।ਮੈਂ ਭੁੱਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ।ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।ਦੂਜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ,ਪਰ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਤੇ ਨੇੜਲੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।ਕੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝ ਪਾਇਆ ? ਕੀ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਰਹੀ ਐਂ ?ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੈ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਰਹੀ।



ਦੋ ਹੋਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ

ਕਾਫਕਾ:ਇਕ ਅਰਥਹੀਣ ਲੇਖ਼ਕ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ-ਪੱਤਰ

ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ-ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ

Tuesday, April 24, 2012

ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਵਧਦੀ ਗੈਰ-ਕਨੂੰਨੀ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਸਨਅਤ

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਗੈਰ ਕਨੂੰਨੀ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਦੇ ਅੱਡੇ ਸਿਰਫ਼ ਨੇਪਾਲ ਜਾਂ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਕੁੜੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਤੁਹਾਡੀ ਸਲਾਹ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਾਇਨਾ ਅਰਥਾਤ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਲਈ ਹਾਰਦਿਕ ਵਧਾਈ। ਹੁਣੇ ਜਿਹੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ 16ਵਾਂ ਬਸੰਤ ਵੇਖਿਆ ਹੈ। ਬਰਾਇਨਾ ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਵਕੀਲ ਬਣਨ ਦਾ ਉਸ ਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਟੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਬਰਾਇਨਾ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪਲੀ ਤੇ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ। 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਮ ਬਰਾਈਨਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੋਸਤਾਂ ਕੋਲ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਘਰ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਰਾਈਨਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਵੇ
ਰ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਬਰਾਈਨਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, 'ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਉੱਥੋਂ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਏਂ।' ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦਲਾਲ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਮਰੇ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਰਾਇਨਾ ਉਸ ਵਕਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦਲਾਲ ਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਦੇ ਉਸ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਲਾਲ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਬੈਕਪੇਜ ਡਾਟ ਕਾਮ 'ਤੇ ਬਰਾਇਨਾ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਰਾਇਨਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦਲਾਲ ਦੀ ਅੱਧੀ ਕਮਾਈ ਬੈਕਪੇਜ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਏਆਈਐਮ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੇਸਵਾਵਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ 70 ਫੀਸਦੀ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਬੈਕਪੇਜ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਇਸ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਬੈਕਪੇਜ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਉਸ ਦੀ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਨਾ ਜਾਣ, ਪਰ ਬਰਾਈਨਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।

ਬੈਕਪੇਜ ਦਾ ਮਾਲਿਕਾਨਾ ਹੱਕ ਵਿਲੇਜ ਵਾਇਸ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਿਖਰਲੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੰਪਨੀ ਗੋਲਡਮੈਨ ਸ਼ੈਸ਼ ਤੇ ਟਰਾਈਮਰਾਨ ਕੈਪੀਟਲ ਪਾਰਟਨਰਸ ਤੇ ਅਲਟਾ ਕਮਿਊਨਿਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਵਰਗੀ ਕੁਝ ਛੋਟੀ ਵਿੱਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਖੋਜ ਕਰਨ 'ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪ
ਨੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਵਿਲੇਜ ਵਾਇਸ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਬੋਰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਬੈਠਕ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੈਕਪੇਜ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਸੰਬੰਧੀ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਹੁਣੇ ਜਿਹੇ ਹੀ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਬਹਾਨੇ ਦੱਸੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਦਮ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

ਬਰਾਈਨਾ ਨਾਲ ਮੈਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕੇਂਦਰ 'ਗੇਟਵੇਜ' ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਦੇਹ-ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਧੱਕੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 35 ਮੀਲ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਜੇਵਿਸ ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ 12 ਤੋਂ 16 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਨਿਦੇਸ਼ਕ ਲਾਸ਼ਾਉਨਾ ਕਟਰਜ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇੱਥੇ ਆਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬੈਕਪੇਜ
ਰਾਹੀਂ ਵੇਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਕੁੱਲ 13 ਬਿਸਤਰ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ਕਟਸ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇੱਥੇ 1300 ਬਿਸਤਰ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਭਰ ਜਾਂਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲੇ ਅਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇਸ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਧੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਧਮਕੀ ਤੇ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਆਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਫਸੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜਾਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਇਸ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦਲਾਲਾਂ ਦਾ ਡਰ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਆਕਰਸ਼ਨ ਵੀ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ ਬਰਾਇਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੇ ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਝਾਕਿਆ, ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਚੀਕ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਦੀਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਫੋਟੋ ਵਾਲਾ ਪੋਸਟਰ ਲਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਦਲਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਦੁਹਾਈ ਜਾਂ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਬਰਾਇਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਦੌੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ, ਤਾਂ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋਣਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਹ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਦਲਾਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਸਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੱਗਲਿੰਗ ਤੋਂ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਲੀਨਿਕ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਰੀਜੇਟ ਕਾਰ ਇੱਕ 16 ਸਾਲਾ ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਾ ਕੁੜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਕੁੜੀ ਦੇ ਗਾਇਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬੈਕਪੇਜ 'ਤੇ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਦਲਾਲ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ 'ਤੇ ਛਾਪਾ ਮਾਰ ਕੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਕੈਦ ਹੋਈ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਇਆ।

ਬਰਾਇਨਾ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲੀਸ ਅਤੇ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀੜਤ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦਲਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧੱਕੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਸਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਲਾਲਾਂ ਨੂੰ ਕਮਾਈ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੈਕਪੇਜ ਵਰਗੇ ਆਨਲਾਈਨ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗੈਰ-ਕਨੂੰਨੀ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਥਾਈਲੈਂਡ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨੇਪਾਲ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਮਰੀਕਾ।

ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ' ਨਿਕੋਲਸ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ

Monday, April 23, 2012

ਪਾਸ਼ ਦੇ 'ਬਰਨਾਲੇ' ਨੇ ਉਦਾਸੀ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਯਾਦ

ਲੋਕ ਕਵੀ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਦੇ 73ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੈਮੀਨਾਰ ਸਥਾਨਕ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਆਰੀਆ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਖੇ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਗਮ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ 'ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ, ਕਵਿਤਾ, ਜੀਵਨ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਥੀ ਨਰਭਿੰਦਰ ਨੇ ਵਿਸਥਾਰਤ ਪੇਪਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗਾਸੋ, ਦਰਸ਼ਨ ਖਟਕੜ, ਕੰਵਲਜੀਤ ਖੰਨਾ, ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਨੱਤ,ਮੇਘ ਰਾਜ ਮਿੱਤਰ, ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ, ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਲਵਿੰਦਰ ਬਰਨਾਲਾ ਸੋਸ਼ਭਿਤ ਸਨ।

ਨਰਭਿੰਦਰ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਕਵਿਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਹੈ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਦੰਰ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।'ਰਾਜੇ ਸ਼ੀਂਹ ਮਕੱਦਮ ਕੁੱਤੇ' ਜਾਂ 'ਇੱਕ ਤੂੰ ਕਸਾਈ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇਇਆ ਰਾਜਿਆ ਓਏ' ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਨਿਰੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਮੈਨੀਫ਼ੈਸਟੋ ਹੈ। ਕੰਵਲਜੀਤ ਖੰਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਇਸੇ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਪੱਕ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ। ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਨੱਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਦਾਸੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਮਿਹਨਤਕ
ਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਕੋਲ ਕਿਰਤ ਵੇਚ ਕੇ ਜਿੰਦਗੀ ਤੋਰਦਾ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਖਟਕੜ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਦਾਸੀ ਕਾਵਿ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਹੁਤ ਲੰਬੇ, ਗਹਿਰੇ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਵਿਖਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਸਰੋਤੇ/ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੌਖਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਦੇ 70ਵਿਆਂ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਧਰਾਤਲ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹਕੇ ਹੀ ਸਮਝੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਸੀ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨਿਤਕ ਅਰਥ ਸਾਸ਼ਤਰ ਇੰਨੇ ਸਰਲ ਢੰਗ ਪਰੋਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪੋਥੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇੰਨੀ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਨਾ ਸਮਝਾ ਸਕਣ। ਮੇਘ ਰਾਜ ਮਿੱਤਰ ਅਤੇ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗਾਸੋ ਨੇ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।

ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਬਹਿਸ 'ਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦਆਿਂ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਉਸਾਰੂ ਵਿਚਾਰ/ਸਵਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਦਾ ਜੁਆਬ ਸਾਥੀ ਨਰਭਿੰਦਰ ਨੇ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੁਝਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਵਾਲਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੈਮੀਨਾਰ ਸਮੇਂ ਹਾਜ਼ਰ ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀਆਂ ਨੇ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਗੀਤ/ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ। ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਬੇਟੀ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮੌਕੇ ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੌਰਾਨ ਸਾਥੀ ਨਰੈਣ ਦੱਤ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਫ਼ਸਪਾ ਰੱਦ ਕਰਨ, ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਭਿਆਨਕ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਨਆਇਕ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ 10 ਲੱਖ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਉੱਪਰ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ ਕਰਨ, ਅਸ਼ਲੀਲ/ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਬੋਲਣ ਸਮੇਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਉੱਪਰ ਡਾਕਾ ਮਾਰਦੀ ਧਾਰਾ 295ਏ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਮਤੇ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਸਮਾਗਮ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸਟੇਜ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੀਪ ਕਸਬਾ,ਨਵਕਿਰਨ ਅਤੇ ਹਰਵਿੰਦਰ ਦੀਵਾਨਾ ਨੇ ਅਹਿਮ ਭੁਮਿਕਾ ਨਭਾਈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਾਥਿਆਂ ਦਾ ਉਦਾਸੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਅਮਿੱਤ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ

ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਟ ਕਰਨ 'ਚ ਸ਼ਰਮ ਕਾਹਦੀ

''ਨਾ ਪੁੱਤ ਤੂੰ ਨਾ ਕਿਤੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਬੈਠੀ ਐਵੇਂ ਲਿਸਾ ਹੋਜੇਗਾਂ ਚੰਦਰੇ ਸਾਰਾ ਖ਼ੂਨ ਕੱਢ ਲੈਂਦੇ ਨੇ''
ਅੱਜ ਤੋਂ 15-20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਮਾਂ ਦੀ ਇਹ ਆਮ ਫਿਕਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਕਾਲਜ ਗਏ ਮੁੰਡਿਆ 'ਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਫ਼ਖ਼ਰ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਕੁਝ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦਾ ਪਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਚੌਖਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭੁਲੇਖੇ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਗਏ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਫਿਕਰਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਇਸ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਤੇ ਹੋਰਾਂ ਪਾਸੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।''ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਮਹਾਂਦਾਨ'' ਵੱਜੋਂ ਉੱਭਰਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਪੰਡਤ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਤੇ ਕਿੰਤੂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਮਹਾਂਦਾਨ ਕਿੰਝ ਹੋ ਗਿਆ।(ਕਿੰਤੂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸੀ ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਹ ਦਾਨ ਬਲੱਡ ਬੈਂਕ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਇਸ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਚੰਗੀਆ ਮਾੜੀਆ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।ਕਿਤੇ ਇਹ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਗ਼ਰੀਬੀ 'ਚ ਜੂਝਦੇ ਆਪਣਾ ਖ਼ੂਨ ਵੇਚਿਆ ਤੇ ਕਿਤੇ ਇਹ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖ਼ੀਆਂ ਬਣਦੀਆਂ ਕਿ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲਾੜੇ ਨੇ ਪੈਲੇਸ 'ਚ ਹੀ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਕੈਂਪ ਲਾ ਛੱਡਿਆ।ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚੌਧਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਗ ਲੱਗਣੀ ਤਾਂ ਚਾਰ ਮੁੰਡਿਆ ਖੱੜ੍ਹੇ ਹੋਕੇ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਬੱਝ ਜਾਣਾ ਕਿ ਅਸੀ ਹੁਣ ਨੌਜਵਾਨ ਕਲੱਬ ਖੋਲ੍ਹਾਂਗੇ।ਕਲੱਬ ਬਾਰੇ ਮਸੌਦਾ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੱਤਾ ਪੱਕਣਾ ਕਿ ਕਲੱਬ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਾਂ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਕੈਂਪ ਲਗਾਇਆ ਕਰਾਂਗੇ।ਸਰਕਾਰੇ ਦਰਬਾਰੇ ਗ੍ਰਾਂਟ ਲੈਣੀ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮਾ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲਾ ਕੰਮ ਹੋਣਾ।ਕਾਲਜ 'ਚ ਪੱੜ੍ਹਣ ਗਏ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਅਜਿਹੇ ਮਾਸਟਰ ਨਾਲ ਵੀ ਵਾਹ ਪਿਆ ਜਿਹੜਾ 50ਵੀਂ ਵਾਰ ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਬੰਦੇ ਦਾ ਖੁਸ਼ੀਆ ਲੱਭਣ ਦਾ ਢੰਗ ਆਪਣੇ ਮਨ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਚਲੋ ਕਿਸੇ ਬਹਾਨੇ ਸਹੀ ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਯਕੀਨੀ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ੂਨ ਦਾਨ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਹੈ।ਲਓ ਜੀ ਫਿਰ ਮਿੱਤਰੋ ਹੁਣ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਲਈ ਵੀ ਸੰਗ ਸ਼ਰਮ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਝਿਜਕਿਆ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਓ।

ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਂ ਗੱਲਾਂ ਪਛਾਣ 'ਚ ਆਈਆਂ ਹਨ।ਇਹਨਾਂ ਚੋਂ ਹੀ ਹੈ ਜੀ ਇੱਕ ਸਪਰਮ ਡੋਨਰ૴ਇਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਹੁਣ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਚਾਚਾ ਇਸ ਗ਼ਮ 'ਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਉਹਦੀ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਹੁਣ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਜੇ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜਿੱਦ ਕਰੇ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਚੋਂ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਕਾਨੂੰਨਨ ਵੀ ਹੁਣ ਜਨਾਨੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹ ਤੇ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆ ਗੱਲਾਂ ਹਨ।ਬਿਨਾਂ ਜਨਾਨੀ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਉਹਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਦਬਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਖੈਰ ਚਾਚੇ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ।ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਉਹਦਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਹ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਚੰਗੇ ਕੰਮ 'ਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਟ,ਟੈਸਟ ਟਿਊਬ ਬੇਬੀ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਤਾਂ ਆਉਣੇ ਹੀ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਇਨਫਰਟੀਲਿਟੀ ਕੇਸ 'ਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਤਗੜਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਅਸਲ 'ਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਕਾਢ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਸਗੋਂ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿਰਫ ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਨੇ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਤਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀਆ ਕੋਲ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।ਰਿਸ਼ੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਤਥਾਸਤੂ૴૴૴૴૴!ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਹਵਾਲਾ ਏਕਲਵਿਆ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਹੈ।

ਜਿਸਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਸ਼ਾਇਦ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਵਰ ਦਿੱਤਾ।ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।ਪਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧੀ ਲਈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਘੱਟ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਸੱਸ ਦੀ ਚੁੱਪ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕੰਨ ਭਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਵੇ ਇਸ ਡੈਨ ਨੇ ਢਿੱਡ ਚੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜੰਮਣਾ।

ਮੈਂ ਇਸ ਖ਼ੋਜ ਖ਼ਬਰ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਵਾਂਗਾ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਖੁਦ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੇਬੀ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਅਖੀਰੀ ਲਾਲਸਾ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੀ ਰਹੇਗੀ ਜਾਂ ਪੁੱਤਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹਾ ਸਪਰਮ ਡੋਨਰ ਹੀ ਲੱਭਣਗੇ ਜਿਹਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁੰਡੇ ਦੇਣ ਦਾ ਹੈ ਯਾਨਿ ਕਿ ਇੱਥੇ ਵੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਗਈ ਨਹੀਂ।ਇੱਥੇ ਇਹ ਸਾਰੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਖੂਬੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਿਆ ਨੂੰ ਚਰਚਾ 'ਚ ਲਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚਰਚਾ 'ਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂ ਕਿ ਫਿਲਮਾਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ।ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਸਪਰਮ ਏਜੰਸੀਆਂ,ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੋਂਦ 'ਚ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਉਸ ਨਾਲ ਉਹ ਗ਼ਰੀਬ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸੈਰੋਗੇਟ ਮਦਰ ਬਣਕੇ ਕਿਸੇ ਜੋੜੇ ਲਈ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹਨ।ਅਜਿਹਾ ਅੱਜ ਤੋਂ 5-10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ ਰਸਾਲੇ 'ਚ ਛਪੀ ਸੀ,ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਰ ਵਾਰ ਇਹ ਖਬਰ ਆਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।ਇੰਝ ਉਹਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ।5 ਦਸੰਬਰ 2011 ਦੀ ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਕਿਰਨ ਰਾਓ ਖ਼ਾਨ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ,ਟੈਸਟ ਟਿਊਬ ਬੇਬੀ, ਜਾਂ ਸੈਰੋਗੇਟ ਮਦਰ ਰਾਹੀ ਬੱਚੇ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੋਰ ਵਧੀ ਹੈ।ਇਸ ਸੈਲੀਬ੍ਰਿਟੀ ਜੋੜੇ ਦਾ ਬੱਚਾ ਅਜ਼ਾਦ ਰਾਓ ਖ਼ਾਨ ਸੈਰੋਗੇਟ ਮਦਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਆਇਆ ਹੈ।ਬਾਂਝਪਣ ਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਸਰੀਰਕ ਘਾਟ ਹੈ ਉੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਦੰਰਭ 'ਚ ਇਸ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਭਰੀ ਹੈ।ਮੈਡੀਕਲ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਗੱਲ ਨਾਂ ਵੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੈਨਵਸ 'ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਉਣਤਾਈ ਵੱਜੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਬਹੁਤ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਰੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹ ਕੋਈ ਸੰਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਤਾਂ ਨਹੀਂ।ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਟੈਸਟ ਟਿਊਬ ਬੇਬੀ,ਆਰਟੀਫੀਸ਼ਅਲ ਇੰਨਸੈਮੀਨੇਸ਼ਨ,ਸਪਰਮ ਡੋਨਰ,ਸਪਰਮ ਬੈਂਕ ਵਰਗੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ 'ਚ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਇਕਾਈ 'ਚ ਸਾਰਥਕ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਉਮੀਦ ਤਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਟ ਕਰਨਾ ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਵਾਂਗੂ ਹੁੰਗਾਰਾਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਅਜੇ ਵੀ ਝਿਜਕ ਹੈ।ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਮੈਟਰੋ ਸਿਟੀ 'ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁੰਗਾਰਾ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜੇ ਮੈਡੀਕਲ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਰੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਲਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਛੂਹੇ।

ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਵਰਤੋਂ 'ਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਲਮਾਨ ਖ਼ਾਨ,ਪ੍ਰਿਤੀ ਜ਼ਿੰਟਾ ਤੇ ਰਾਣੀ ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਅੱਬਾਸ ਮਸਤਾਨ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਚੁੱਪਕੇ ਚੁੱਪਕੇ' 'ਚ ਪ੍ਰਿਤੀ ਜ਼ਿੰਟਾ ਨੂੰ ਸੈਰੋਗੇਟ ਮਦਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਵੈਸੇ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਫ਼ਿਲਮੀ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਮਾਫ਼ੀਆ ਨਾਲ ਸੰਬਧਾਂ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ ਸੀ।ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਭਰਤ ਭਾਈ ਸ਼ਾਹ ਤੇ ਨਾਜ਼ਿਮ ਹੁਸੈਨ ਰਿਜ਼ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਰਖੀਆਂ 'ਚ ਰਹੇ ਸਨ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 2011 ਦੀ ਓਨੀਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਚਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਫ਼ਿਲਮ 'ਆਈ ਐੱਮ' ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਆਫੀਆ' 'ਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਹ ਭੂਮਿਕਾ ਨੰਦਿਤਾ ਦਾਸ ਵੱਲੋਂ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ 2012 ਦੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ 'ਚ ਸਰਵੋਤਮ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।

ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ 2005 'ਚ ਆਈ ਫ਼ਿਲਮ 'ਯਹਾਂ' ਦਾ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਮੁਰੀਦ ਹਾਂ।ਕਹਾਣੀ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀ।ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਵਾਦੀਆਂ 'ਚ ਮਨੁੱਖਤਾ,ਪਿਆਰ,ਫੌਜ,ਜੰਗ,ਅਮਨ ਤੇ ਖਵਾਇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਇਹ ਫਿਲਮ ਮੇਰੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।ਇਹ ਮਨੀਸ਼ਾ ਲਾਂਬਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ ਤੇ ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਚੰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸ਼ੂਬਾਈਟ'(ਜੌਨੀ ਮਸਤਾਨਾ) ਅਮਿਤਾਬ ਬੱਚਨ ਸਟਾਰਰ ਆਉਣੀ ਸੀ ਜੋ ਯੂ.ਟੀਵੀ ਤੇ ਫੌਕਸ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੇ ਕਿਸੇ ਬਖੇੜੇ ਕਰਕੇ ਸਿਨੇਮਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕੀ।ਖੈਰ ਹੁਣ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਵਿਕੀ ਡੋਨਰ' ਆਈ ਹੈ।ਇਸ 'ਚ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਵਰਗੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ ਜਾਂ ਲਗੇ ਰਹੋ ਮੁੰਨਾ ਭਾਈ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ।ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਧਾ ਗਿਆਨ ਨਾ ਦੇ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਕਰਕੇ ਵੇਖਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਫਿਲਮ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਰਕੇ ਵੇਖਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਯੂਥ ਆਈਕਾਨ,ਰੇਡਿਓ ਜਾਕੀ,ਵੀ.ਜੇ ਤੇ ਐੱਮ.ਟੀਵੀ ਰੋਡੀਜ਼ ਵਿਜੇਤਾ ਆਯੂਸ਼ਮਾਨ ਖੁਰਾਣਾ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਫ਼ਿਲਮ ਕਰਕੇ ਵੇਖਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਯੂਸ਼ਮਾਨ ਖੁਰਾਣਾ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਹਮਾਰਾ ਬਜਾਜ' ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ 'ਚ ਹੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

ਵਿਕੀ ਡੋਨਰ ਫ਼ਿਲਮ ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਨ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਸਰਸਰੀ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।ਵਿੱਕੀ ਅਰੋੜਾ ਨਾਮ ਦਾ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਇਹ ਕਿਰਦਾਰ ਲਾਜਪਤ ਨਗਰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਫਿਊਜ਼ੀ ਕਲੋਨੀ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਇੱਕ ਵਿੱਕੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਮਾਂ ਹੈ।ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਰੋਟੀ ਫੁਲਕਾ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਘਰ 'ਚ ਹੀ ਇੱਕ ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਵਿੱਕੀ ਦੀ ਮਾਂ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਘਰ ਦਾ ਖਰਚਾ ਇਸੇ ਸਹਾਰੇ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਵਿੱਕੀ ਵੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਹੈ।ਘਰ 'ਚ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਵਿੱਕੀ ਦੀ ਮਾਂ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖਰਚ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰ ਸਹਾਰੇ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਥੌੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਖਿਝੀ ਵੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਕਮਾਈ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਜ਼ਰੀਆ ਜਾਂ ਘਰ 'ਚ ਹੋਰ ਕੋਈ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਵਿੱਕੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਜਵਾਨ ਉੱਮਰੇ ਹੀ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈ।ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਉਹ ਵੀ ਲਾਜਪਤ ਨਗਰ ਦੀ ਰਫਿਊਜ਼ੀ ਕਲੌਨੀ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਾ ਜਵਾਨ ਮੌਤ ਮਰਿਆ ਹੈ।ਇਹ ਸਭ ਇਸ਼ਾਰੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਕੱਲ੍ਹ 'ਚ ਘਟੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਸਾਰਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ 84 'ਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਹੰਢਾਇਆ ਹੋਵੇ।

ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਕਮੇਡੀ ਜੋਨਰ ਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਅੰਦਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਕੁਝ ਨਸਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਸੰਵਾਦ ਇਤਰਾਜ਼ ਭਰੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵਿਹਾਰਕਤਾ ਪੱਖੋਂ ਤਾਂ ਇੰਝ ਆਮ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ 'ਚ ਵਿਅੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾ. ਚੱਢਾ(ਅਨੂ ਕਪੂਰ) ਵਿੱਕੀ ਨੂੰ ਸਪਰਮ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਝ ਸਿੰਕਦਰ ਦਾ ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਉਣਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਨਸਲ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵੱਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਨੂੰ ਡਾ ਚੱਢਾ ਸ਼ੁੱਧ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਆਰਿਅਨ ਨਸਲ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।ਅਜਿਹਾ ਸੰਵਾਦ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ 'ਚ ਆਮ ਹੀ ਵਿਖਦਾ ਹੈ।ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਕਿੰਨੇ ਭਾਰਤ ਵੱਸਦੇ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀ ਅਕਸਰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ 'ਚ ਹੈ।ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਰਿਅਨ ਜਾਤੀ ਦੇ ਉੱਤਮ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲਾਗ ਲਪਟ ਦੇ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਅਜਿਹੀ ਨਸਲੀ ਖਵਾਇਸ਼ ਦਾ ਮੋਹ ਅਸੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲਾਂ 'ਚ ਸੁਣਦੇ ਆਏ ਹਾਂ।ਬਹੁਤ ਸਾਰਿਆ ਦਾ ਤ੍ਰਿਪਤ ਸੁਫ਼ਨਾ ਪੱਛਮੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਈ ਖਾਨਿਆ 'ਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਸੰਵਾਦ ਰਾਹੀ ਫਿਲਮ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਨਸਲੀ ਸ਼ਾਨਮੱਤਾ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰਥਕ ਵਿਸ਼ੇ 'ਚ ਨਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਸੀ।
ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਅਜੋਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਯੁੱਗ 'ਚ ਮਹਾਂਨਗਰਾਂ 'ਚ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਧੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਕੰਮ,ਸਿਰਫ ਕੰਮ ਤੇ ਸਿਰਫ ਕੰਮ ਹੀ ਕਰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰਲੇ ਸਥਾਪਿਤ ਸਾਂਝ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਿਆਹ,ਗੁਆਂਢਪੁਣਾ,ਰਿਸ਼ਤ ਨਾਤੇ,ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ,ਪਿਆਰ,ਜਜ਼ਬਾਤ,ਮਲੂਕ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਦਾ ਸਬੰਧ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਹੈ ਸਭ ''ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੰਮ'' ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਕੁਦਰਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਢਾਂਚਾ ਹੈ ਜੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਖਲਲ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਰਪੇਸ਼ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਸੇ ਦਾ ਰੂਪ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਰੀਰਕ ਕਮੀਆਂ ਕਰਕੇ ਬਾਂਝਪਣ ਵਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਣਾਅ ਭਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਘਾਟ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਤਾਂ ਅਸੀ ਇਸ ਕਹਾਵਤ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ''ਮਨ ਤੰਦਰੁਸਤ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਸਤ।''ਬਾਕੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਚੱਢਾ ਇਹ ਵੀ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡਾ ਦੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਭਾਵ ਕਿ ਉਹ ਤਣਾਓ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੈਕਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਪਰ ਪਿੰਡਾ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸੱਚਾਈਆਂ ਵੀ ਹੁਣ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹਨ,ਤਣਾਓ ਦੇ ਬੱਦਲ ਤਾਂ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਵੀ ਛਾ ਗਏ ਹਨ।

ਇਹ ਫਿਲਮ ਵੇਖਣ ਵੇਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਸਿਨੇਮਾਈ ਸੰਵਾਦ ਵੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਆਨੰਦ ਜ਼ਰੂਰ ਲਿਓ।ਵਿਅੰਗ 'ਚ ਇਹ ਸੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਦੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ ਵਿਖਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਰਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹਾਂ 'ਚ ਬੇਲੋੜਾ ਖਰਚਾ ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਅਤਿ ਤਾਂ ਹਰ ਵਿਆਹ ਦਾ ਇੱਕ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਗਾਲੀ ਨੂੰ ਬੋਂਗਸ ਤੇ ਮੱਛੀਖਾਣਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗੋ ਪੈਦਲ ਤੇ ਖਰਚੀਲੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਤਾਂ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਇਹੋ ਸੰਵਾਦ ਖੱੜ੍ਹਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿੱਕੀ ਮੁਤਾਬਕ, ''ਛੱਡੋ ਜੀ ਸਪਰਮ ਵੀ ਕੋਈ ਡੋਨੇਟ ਕਰਨ ਦੀ ਚੀਣ ਹੈ।''ਪਰ ਫਿਰ ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਡਾ.ਚੱਢਾ ਦੇ ਕਹੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸਵਾਲ 'ਤੇ ਖੱੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ 'ਚ ਇਨਫਰਟੀਲਿਟੀ ਜਾਂ ਬਾਂਝਪਣ ਇੱਕ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।ਇਹੋ ਸੰਵਾਦ ਫ਼ਿਲਮ ਆਪਣੇ ਅਖੀਰ 'ਚ ਇਸ ਸਾਰਥਕ ਕੇਂਦਰ 'ਤੇ ਲਿਆ ਖੱੜ੍ਹਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਦਾਨ ਕਰਨ 'ਚ ਸ਼ਰਮ ਕਾਹਦੀ।ਇਸ ਸਾਰੇ ਲਈ ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਜੂਹੀ ਚਤੁਰਵੇਦੀ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਸਰਾਹਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਘੱਟ ਹੈ।

ਸੋ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹੱਸਦੇ ਹੱਸਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀ ਗੰਭੀਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਿਆਂ 'ਚ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਹੀ ਨਾ ਖਿਚ ਜਾਣਾ।ਫਿਲਮ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਓ ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ ਹੈ,ਪੈਸਾ ਵਸੂਲ ਹੈ,ਆਯੂਸ਼ਮਾਨ ਖੁਰਾਣਾ ਦਾ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਕੰਮ ਹੈ।ਅਨੂ ਕਪੂਰ ਵਰਗੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਕਾਰ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਉਮੀਦ ਹੀ ਸੀ।ਫਿਲਮ 'ਚ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਹਨ ਸਾਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ।ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਜੂਹੀ ਚਤੁਰਵੇਦੀ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਬਗੈਰ ਗੱਲ ਅਧੂਰੀ ਹੈ।ਬਾਕੀ ਅਡਲਟ ਕਮੇਡੀ 'ਚ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰਥਕ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਆਮ ਹੀ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੰਵਾਦ ਫੁੱਦੂ,ਭੈਣ ਦੀ૴૴ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ ਤੇ ਗੁਆਂਢਣ ਨਾਲ ਵਿੱਕੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਚੜੀਤਪੁਣੇ 'ਚ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਪਰਮ ਡੋਨੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੱਦਬੰਦੀਆਂ,ਭਲਾਈ,ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਯਾਮੀ ਗੋਤਮ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੇ ਤਾਂ ਇਸ ਅਦਾਕਾਰਾ ਨੇ ਆਯੂਸ਼ਮਾਨ ਨਾਲ ਸੋਹਣੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਜਨਾਨੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ 'ਚ ਅਜ਼ਾਦ ਖਿਆਲ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਇਹ 'ਆਸ਼ਿਮਾ ਰਾਏ' ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੇ ਬੰਗਾਲੀਆਂ ਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਗੌਰ ਕਰੋ ਵਿੱਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਦੱਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਤਲਾਕਸੁਦਾ ਹੈ।ਵਿੱਕੀ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬੀਆਂ 'ਚ ਤਲਕਾਸ਼ੁਦਾ ਔਰਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੈਰ ਪਿਛਾਂਹ ਹੀ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਅਜਿਹਾ ਤਾਂ ਹਰ ਸਮਾਜ 'ਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਤਾਂ ਇਹ ਖਾਸ ਹੀ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੱਜ ਲਗੀ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਬਾਕੀ ਜੀ ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਡਾ. ਚੱਢਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਹੀ ਸਪਰਮ ਹੈ।

ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਜਿਹੀ ਨੂੰਹ-ਸੱਸ(ਡੋਲੀ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਤੇ ਕਮਲੇਸ਼ ਗਿੱਲ) ਦੀ ਜੋੜੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ।ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੂੰਹ-ਸੱਸ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪਿਆਰ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ।ਵਿੱਕੀ ਮੁਤਾਬਕ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਦੋ ਹੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਾਡਰਨ ਹਨ।ਇੱਕ ਮੈਟਰੋ ਤੇ ਇੱਕ ਬੀਜੀ૴૴ਹਾਂ ਇੱਕ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਈ ਜੋ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਹਾਸੋਹੀਣੇ 'ਚ ਉਣਤਾਈ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਈ।ਉਹ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਡਾ. ਚੱਢਾ ਆਰਿਅਨ ਜਾਂ ਸ਼ੁੱਧ ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਬ੍ਰੈਡ ਪਿਟ,ਬੈਕਹਮ,ਸਿੰਕਦਰ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸੇ 'ਚ ਉਹਨੇ ਲੇਡੀ ਗਾਗਾ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਗਿਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੁੱਟਕਲਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਓਵਮ ਵੀ ਡੋਨੇਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਲੇਖਕਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਫਿਲਮ ਅਲੋਚਕ ਹੈ।ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਨੇਮੇ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀ ਫੜ੍ਹਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।MOB-94641-41678

Wednesday, April 18, 2012

ਸਨਮਾਨ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਕਬੂਲ ਕਰਦੇ ਹਨ:ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ

ਜਿਸ ਕਾਵਿਕ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੀ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕੀਤੀ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅਦਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਬਖਸ਼ਦਾ ਹੈ।ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ 'ਪੱਤਰ ਕਲਾਂ' 'ਚ 14 ਜਨਵਰੀ 1945 ਨੂੰ ਜਨਮੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅੱਜ ਹਰ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਦਾ ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਮ ਹੈ।1960 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਆਪਣਾ ਕਲ਼ਮੀ ਹੁਨਰ ਪਾਤਰ ਦੇ ਅੱਖ਼ਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਬਣਕੇ ਇੰਝ ਉਭਰਿਆ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਾ ਗਿਆ।'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼,ਬਿਰਖ਼ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ,ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ,ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ,ਪੱਥਰ ਦੀ ਪੰਜੇਬ ਤੇ ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।1993 'ਚ 'ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ' ਦੇ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਮਦੀ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।…ਤੇ ਹੁਣ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਹੋਰ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ-'ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ'।ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਵੱਲੋਂ---

ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਵੱਧ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਪਲਬਧੀਆਂ 'ਤੇ ਮਾਣ ਹੋਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਨੁਕਤੇ 'ਚ 'ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਕਿੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ?
:ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਕਵਿਤਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇ,ਕਿਸੇ ਕਵਿਤਾ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝੇ,ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਣ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ।ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।ਮੈਂ ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਸਦਕਾ ਹੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਲੋਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਜੋ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ,ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਸਨਮਾਨ ਰੂਪੀ ਨਵਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਅਰਥ ਕੀ ਬਚਦੇ ਹਨ?
:ਮੈਂ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਬੇਮਾਇਨੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀ ਸਮਾਜ 'ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਜੋ ਕਿ ਕਵੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਰਾਜ ਤੱਕ ਮਕਬੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਰਤੱਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਫੂਲਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਕਲਾ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾ ਦਾ ਸਮਾਜ 'ਚ ਬਿੰਬ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ।ਸੋ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਾਂ ਉਸ ਲੋਕ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮਹਿਮਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸਾਡੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਾਇਕ ਹਨ,ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਨਾਇਕ ਹਨ,ਉੱਥੇ ਮੇਰੇ ਮਨ 'ਚ ਇਹ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਕਲਾ ਦੇ ਨਾਇਕ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।ਜਿੰਨਾ ਚੋਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਇਕ,ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨਾਇਕ,ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਇਕ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।ਸੋ ਇਹ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰਲਕੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ,ਇਹ ਇਵੇਂ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।ਸੋ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਕੌਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਰ ਪਕੇਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੰਝ ਸਮਾਜ ਕਲਾ ਨਾਲ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਜੁੜ ਸਕੇ।

ਅੱਜ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੈ,ਸ਼ੋਹਰਤ ਹੈ,ਤੁਸੀ 'ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ' ਹੋ ਪਰ ਉੱਮਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸੁਫ਼ਨੇ ਪੁੰਗਰਦੇ ਹਨ।ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਚ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਕੁਝ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇਗਾ?
:ਅਸਲ 'ਚ ਇਹ ਇੰਝ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਇਨਾਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਟੀਚਾ ਮਿੱਥਕੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦਾ ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਸਾਂਝਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਾਵਾਂਗਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੇਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ' ਵਿੱਚ ਛਪੀਆ ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹੀ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀਆਂ ਪੰਜ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਹੁਣਾਂ ਨੇ ਰਸਾਲੇ 'ਚ ਛਾਪੀਆ ਤੇ ਇਹ ਵੇਖ ਮੈਨੂੰ ਇੰਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ।ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਅਨੁਭਵ ਫਿਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ।ਸੋ ਮੈਂ ਕਦੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ।ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਾ ਪੱਖੀ ਤੇ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਹੁੰਗਾਰਿਆ ਦੀ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ।ਇਸ 'ਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜੋ ਤੁਜਰਬਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਰਹੱਸ ਹੀ ਹੈ।ਵਿਗਿਆਨ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਿਆ ਤੇ ਧਰਮ ਮੁਤਾਬਕ ਵੀ ਇਹ ਇੱਕ ਲੀਲਾ ਹੀ ਹੈ।ਪਰ ਮੇਰੇ ਮਨ 'ਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਹਨੂੰ ਸਿਰਫ ਪਦਾਰਥ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਹੈ।ਅਸੀ ਸਾਰੇ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜਿਸਮ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਬਣਾਏ ਹਨ ਪਰ ਕੱਪੜੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਦੇਣ ਹਨ।ਅਸੀ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹਾਂ।ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖਾਂ 'ਚ ਬਰਾਬਰੀ ਹੋਵੇ,ਜਿੱਥੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵਨ ਹੋਵੇ,ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਨ 'ਚ ਕਿੰਝ ਸੁਰਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਨਤੀਜੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੋਣ।ਸੋ ਇੱਕ ਸੰਵਾਦ ਹੈ ਜੋ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ,"ਧਰਮ ,ਇਖ਼ਲਾਕ ਹੈ,ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ ਇਹ ਕੌਣ ਹੈ,ਮੇਰੀ ਬਿਰਖ਼ਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਬਰਸਾਤ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ।"ਸੋ ਇਹਨਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਜੇ ਮੈਂ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ।

ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ 'ਚ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਤਰਾਸ਼ ਬਹੁਤ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ,ਪਰ ਜਦੋਂ ਆਪਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 'ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਹਨੇਰਾ ਜਰੇਗਾ ਕਿਵੇਂ,ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਸ਼ਮਾਦਾਨ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ' ਤੁਹਾਡੀ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਸ 'ਚ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਵਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਕਿਉਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ,ਇਹ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਖੁਦ ਵੀ ਉਲਝਨ 'ਚ ਹੈ?
:ਨਹੀਂ ਇਹ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਦਾ ਸਲੋਕ ਹੈ ਕਿ ਗਲੀਆ ਚਿਕੱੜ ਦੂਰ ਘਰ ਨਾਲ ਪਿਆਰੇ ਨੇਹੂ,ਚਲਾ ਤਾਂ ਭਿਜੇ ਕੰਬਲੀ ਰਹਾ ਤਾਂ ਤੁਟੇ ਨੇਹੋ।ਪਰ ਉਹ ਅਗਲੀ ਪੰਕਤੀ 'ਚ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਿਜਹੁ ਸਿੰਜਹੁ ਕੰਬਲੀ ਅਲ੍ਹਾ ਬਰਸੇ ਮੇਹੂ,ਜਾਇ ਮਿਲਾਂ ਤਿਨਾ ਸੱਜਣਾ ਤੁਟੈ ਨਾਹਿ ਨੇਹੂ।ਸੋ ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਲ 'ਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਬਣਤਰ ਹੈ,ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਵਿਤਾ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦੀ ਹੈ।ਇਸ 'ਚ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ੇਅਰ 'ਚ ਤਾਂ ਇੱਕ ਤੇਵਰ ਹੈ ਬਾਕੀ ਸ਼ੇਅਰਾਂ 'ਚ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।ਸੋ ਇਸ 'ਚ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਕੀ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਅਮਦਾਜ਼ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਮਸਲਨ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਆਖਾਂ ਤਾਂ ਭਾਂਬੜ ਮੱਚਦਾ ਏ,ਝੂਠ ਆਖਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਬੱਚਦਾ ਏ,ਜੀਅ ਦੋਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਜੱਕਦਾ ਏ,ਜੱਕ ਜੱਕ ਕੇ ਜੀਬਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਏ,ਮੂੰਹ ਆਈ ਬਾਤ ਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਏ।ਸੋ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।

ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਅੰਦਰਖਾਤੇ ਉਹ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰ ਖਿਆਲ ਬੁਣਦਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਣਾ ਹੈ।ਇਹ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ ਲੁਕੀਆਂ ਕਚੀਚਿਆਂ ਹਨ ਪਰ ਕਲਪਨਾ ਤੇ ਯਥਾਰਥ 'ਚ ਅੰਤਰ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਖਿਚੋਤਾਣ 'ਚ ਖਿਆਲ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿਰਫ ਤੜਪਦਾ ਹੈ?
:ਨਹੀਂ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,ਇਸ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਸ ਸਾਰੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ।ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਇਹ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।ਜਿਹੜੀ ਅੰਦਰਲੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਵੀ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਜਿਉਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਜਿਹੜੇ ਪੱਥਰਾਏ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ
ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਦਾ।ਜਿਹੜੇ ਇਹ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਪੈਂਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹ ਇਹ ਵੀ ਜਿਊਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ।ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਹੈ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਨਮੋਸ਼ੀ ਚੋਂ ਹੀ ਬੰਦਾ ਫਿਰ ਅਗਲੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ।ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਚੋਂ ਹੀ ਬੰਦੇ ਉੱਠਦੇ ਹਨ,ਅਵਾਮ ਜਾਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਸੀਚੇਂਵਾਲ ਜਾਂ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਪਿੰਗਲਵਾੜੇ ਵਾਲੇ ਵਰਗੇ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਪੱਥਰਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਸਗੋਂ ਪਾਣੀਆਂ ਨੇ ਹੀ ਪੱਥਰਾਂ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡੇ ਹਨ।ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ।ਸਾਡੇ ਵੇਖਦੇ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਮਾਜ ਬਦਲਿਆ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕੋਈ ਔਕੜ ਆਉਣ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਖਾਤਰ।ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਆਦਮੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਲਿਆ।ਸੋ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਦਾਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੜਪ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ,ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਜਦੋਂ ਖਿਲਾਫ ਕਹੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਲਫਜ਼ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀਦੇ,ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲੀਦਾ ਹੈ,ਨਾ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕੋ ਤਾਂ ਵੀ ਬਦਲ ਹੋਣ ਲਈ ਤੜਪੀਦਾ ਹੈ,ਤੜਪਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਹੈ,ਤੜਪਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਨਕਲਾਬ ਹੈ।

ਤੁਹਾਡੀ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼,ਬਿਰਖ਼ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ,ਪੱਤਝੜ੍ਹ ਦੀ ਪਾਂਜੇਬ,ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ,ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਇਸ ਦਾ ਅਪਵਾਦ ਹੈ ਪਰ ਬਾਕੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ 'ਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹੈ।ਹਰ ਸਿਰਲੇਖ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਸਾਂਝ ਕੋਈ ਸੋਚਿਆ ਸਮਝਿਆ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ ਜਾਂ ਇਤਫ਼ਾਕੀਆ ਇੰਝ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੰਦੇ ਗਏ?
:ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇੰਝ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅਚੇਤ ਹੀ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼ 'ਚ ਹਵਾ ਸ਼ਬਦ ਕੁਦਰਤ ਹੈ ਤੇ ਹਰਫ਼ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਚੋਂ ਆਇਆ ਸ਼ਬਦ ਹੈ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਤਝੜ੍ਹ ਦੀ ਪੰਜੇਬ ਜਾਂ ਸੁਰਜ਼ਮੀਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਿਰਲੇਖਾਂ 'ਚ ਹੈ।ਇਹ ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕਿੱਥੇ ਕੁ ਮਿਲਾਪ ਹੋਵੇ।ਭਾਵ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੰਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਸੁਰਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸੋਹਣੀਆਂ ਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੋਣ।ਕੁਦਰਤ ਸਿਰਫ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੱਸ ਰੁੱਖ,ਬੂਟੇ,ਜੰਗਲ,ਧਰਤੀ ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਵੀ 90 ਪ੍ਰੀਤਸ਼ਤ ਕੁਦਰਤ ਹੀ ਹੈ ਤੇ 10 ਫੀਸਦੀ ਹੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।ਸੋ ਇਹ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸੰਵਾਦ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ। ਸਾਹਿਤ,ਸਮਾਜ,ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਜਿਸ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਅਜੋਕੇ ਸਦੰਰਭ 'ਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ

ਆਪਸੀ ਤਰਾਸ਼ ਜਿਸ ਰੂਪ 'ਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪੂਰਕ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ?
:ਸਾਹਿਤ,ਸਮਾਜ,ਸਿਨੇਮਾ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਆਪਸ 'ਚ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਸਮਾਜ ਹੈ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਹੈ ਇਹ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਬੰਦਾ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਦਾ।ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ 'ਚ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ।ਸੋ ਇੰਝ ਸਿਰਜਨਾ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਗੁਫਾਵਾਂ 'ਚ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇੰਝ ਸੱਭਿਅਤਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਕਬੀਲੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਵੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਢਾਂਚੇ 'ਚ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਸਿਨੇਮਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬਾਅਦ 'ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਕਾਈ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਸਾਹਿਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ,ਸਮਾਜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਵੀ ਪਰ ਇਸ 'ਚ ਸਿਨੇਮਾ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਫਰਕ ਮੈਂ ਇਹ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੈ।ਪਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਬੰਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਤਰਾਸ਼ 'ਚ ਸੌਖਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿਨੇਮਾ 'ਚ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਸਾਹਿਤ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਜ਼ਾਦ ਹੈ।

ਪਰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਸੇ ਅਜ਼ਾਦ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਗਲੀ ਗਲੀ ਹਰ ਕੋਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਬਣਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਲੈਅ ਬਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਬਲੀਸ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਪਵਾਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਦਵਤਾ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਅਜਿਹਾ ਰੁਝਾਨ ਆਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੇਖਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸੋ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਜਿਹੜੀ ਇਹ 'ਥੋਕ ਭਾਅ ਦੀ ਚਾਨਣੀ' ਆਈ ਹੋਈ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਜ਼ਾਦ ਵਰਤਾਰਾ ਗੁਣਵਤਾ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ?
:ਨਹੀਂ ਅਜਿਹਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸਗੋਂ ਸਿਨੇਮਾ ਜਾਂ ਟੀ.ਵੀ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਬਹੁਮਤ ਅੱਖ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣੀ ਹੈ।ਸਾਹਿਤ ਬੇਸ਼ੱਕ ਔਸਤ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਨਹੀਂ ਛਪਵਾਉਂਦਾ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਦਿਲੋਂ ਇਹੋ ਮੁਰਾਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹੋਵੇ।

ਬਿਨਾਂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖਕੇ ਕੋਈ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਵਿਚਰ ਸਕੇਗਾ ਆਖਰ ਪਾਪੀ ਪੇਟ ਦਾ ਵੀ ਤਾਂ ਸਵਾਲ ਹੈ,ਕਿਉਂ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਲੇਖਕਾਂ ਚੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਮੰਨ ਕੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਰਚਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ,ਫੁੱਲ ਟਾਈਮ ਕੋਈ ਲੇਖਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਘਾਟ 'ਚ ਲੇਖਕ ਵਰਗੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਕੋਈ ਰਚਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ?
:ਹਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹੋਲ ਟਾਈਮ ਲੇਖਕ ਬਣਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਤਿਆਰਥੀ,ਸੁਖਬੀਰ ਜਾਂ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨੇ ਪਏ ਜਾਂ ਰਸਾਲੇ ਕੱਢਣੇ ਪਏ।ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਕਮਰਸ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਇੰਝ ਵੱਧ ਰਹੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜੋ ਪੱੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਗੁਣਵਤਾ ਦਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ।ਪਰ ਇੰਝ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮਿਕਦਾਰ ਦੇ ਸਾਰਥਕ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਹਨ।ਇਸ 'ਚ ਹੱਲ ਤਾਂ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬਤੌਰ ਪਾਠਕ ਪੱੜ੍ਹਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧਾਉਣ ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ 'ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇਗਾ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਹਰ ਲੇਖਕ ਇਹੋ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪੈਸਾ
ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਪਾਠਕ ਮੈਨੂੰ ਪੱੜ੍ਹਣ ਜ਼ਰੂਰ।

ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਸਾਹਿਤ,ਸਮਾਜ,ਸਿਨੇਮਾ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਮੰਤਵ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਲਈ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਹੋਣ 'ਚ ਹੈ।ਪਰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅਕਾਦਮੀਆਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਸਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੋਕੇ ਲੰਬੜਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤੁਰਜਮੇ ਹੀ ਬਣਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ?
:ਇਹ ਇੰਝ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹੋ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੇਖਕਾਂ ਤੇ ਆਲੋਚਕਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸੱਥ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਸਕਣ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸੋਚ ਸਕਣ ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਸਕਾਰ,ਰਸਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਣਾ,ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਉਂਤ ਕੇ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਲਈ ਹੋਵੇ।ਪਰ ਇਹ ਬੰਦਿਆ ਦੀ ਬਣੀਆ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਸੋ ਇਸ 'ਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹੇਗਾ।ਇਸ 'ਚ ਆਪਸੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਫਰਕ ਹੋਣਗੇ,ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਾਏ ਦਾ ਫਰਕ ਰਹੇਗਾ।ਸੋ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ 'ਚ ਅੰਹ,ਚੌਧਰਾਂ,ਰਾਏ,ਨਿਜੀ ਹਿੱਤ ਦਖਲ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਨੋਬਲ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਬੱਚ ਨਹੀਂ ਸਕੀਆ।ਉੱਥੇ ਵੀ ਕੋਈ ਮਤਭੇਦ,ਸਿਆਸੀ ਹਿੱਤ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਰਹੀ ਹੈ।

ਤੁਸੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸ਼ਹੀਦ ਉਧਮ ਸਿੰਘ' ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ,ਦੀਪਾ ਮਹਿਤਾ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਵਿਦੇਸ਼-ਹੈਵਨ ਆਨ ਅਰਥ' ਲਈ ਵੀ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਵਾਦ ਲਿਖੇ (ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਨੀਲਮ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ ਵੱਲੋਂ ਖੇਡੇ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ 'ਨਾਗਮੰਡਲ' ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ 'ਚ ਗਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਟਕ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਸਰਾਹਿਆ।ਫਿਰ ਤੁਸੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲੇਖਣ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਿਉਂ ਰਹੇ ਹੋ?
:ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸਾਂਝਾ ਉੱਧਮ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ਹੀਦ ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਸਿਨੇਮਾਈ ਤਰਜੁਮਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਉਂਤਿਆ ਗਿਆ।ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਣ 'ਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੱਦਬੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ।ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਦੀਪਾ ਮਹਿਤਾ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਹੈਵਨ ਆਨ ਅਰਥ' ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ 'ਚ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ।ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਅਸਲ ਕਮਾਨ ਤਾਂ ਦੀਪਾ ਮਹਿਤਾ ਦੇ ਹੱਥ ਹੀ ਸੀ।ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਜੋ ਨਾਗਮੰਡਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ ਉਸ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਵਾਦ ਉਹਨਾਂ ਜਿਉਂ ਦੇ ਤਿਉਂ ਲਏ ਸਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚਲੀ ਕਵਿਤਾ,"ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਘੜੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੀ ਵੇ ਕਿੱਥੇ ਚਲਿਆ ਤੂੰ,ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ ਨੀ ਕੁੜੀਏ ਅੱਠਵੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ।" ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਭਾਵ ਪੰਜਾਬ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਸਰਾ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਤੁਹਾਡੀ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ "ਟਰਾਂਸਫੋਰਮੇਸ਼ਨ ਆਫ ਫੋਕ ਲੋਰ ਇਨ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ",ਇਸ ਸਦੰਰਭ 'ਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਜੌਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਜਵਾਬ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਫੋਕ ਲੋਰ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ?
:ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਗੂਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਧਿਆਤਮਕ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਰਥ ਰੱਖਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ,ਇਹ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਰਥ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਬਾਰੇ ਨਜ਼ਰੀਆ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਰਤਾਰੇ 'ਚ ਹੈ।ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਉਲੀਕਿਆ।ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਦੰਰਭ 'ਚ ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਤੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾਤਮਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ,ਜਿਹਨੂੰ ਅਸੀ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਹੜੀ ਮੰਦਰਾਂ 'ਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀ ਆਰਤੀ ਨਾ ਕਰੋ,ਇੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਰਤੀ ਨੂੰ ਟਰਾਂਸਫੋਰਮ ਕੀਤਾ,ਕਿ "ਗਗਨ ਮੇਂ ਥਾਲ ਰਵਿ ਚੰਦ" ਆਰਤੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਬੜੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।ਜਿਹੜੀ ਪੁਰਾਣੇ ਵਕਤ ਦੀ ਆਰਤੀ ਸੀ ਉਸ 'ਚ ਜਾਤਕ ਰੂਪਕ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਸੋਨੇ ਦਾ ਥਾਲ ਹੋਵੇ,ਵਜ਼ੀਰ ਕੋਲ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਥਾਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਗਰੀਬ ਕੋਲ ਕੈਂਹੇ ਜਾਂ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਥਾਲ ਹੋਵੇ।ਇੱਥੇ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜੋ ਆਰਤੀ ਦਾ ਟਰਾਂਸਫੋਰਮ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹੋ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਂ ਆਰਤੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਝਾਂ ਥਾਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੀਤ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ।ਸੋ ਇਸ ਗੱਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਤੁਸੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਖੰਡਨ ਤੋਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹੋ।ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਜਾਂ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨ ਖੋਹ ਲਵੋ ਤਾਂ ਅੰਦਰੋ ਉਹ ਸੁੰਨਾ ਜਾਂ ਖਾਲੀਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇਗਾ।ਪਰ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਦਾਂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖਾਲੀਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਤੇ ਸੱਜਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਦੰਰਭ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਬਲਦਾ ਦੇ ਸਿੰਗ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਖੜੋਤੀ ਹੈ,ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਧੋਲ ਧਰਮ ਦਇਆ ਕਾ ਪੂਤ,ਸੰਤੋਖ ਥਾਪ ਰੱਖਿਆ ਜਿਨ ਸੂਤ" ਕਿ ਹਾਂ ਧਰਤੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਧੌਲ ਦਇਆ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ।ਭਾਵ ਕਿ ਸਾਡਾ ਸੰਸਾਰ ਦਇਆ 'ਤੇ ਖੜੌਤਾ ਹੈ।ਜਿਹੜੀ ਸਾਡੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਇਆ ਹਮਦਰਦੀ ਹੈ ਉਹੀ ਸਾਡੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ।

"ਹੱਕ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ ਉਸ ਸੂਅਰ ਉਸ ਗਾਏ" ਦੇ ਸਦੰਰਭ 'ਚ ਵੀ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਸਲਮਾਨ ਸੂਅਰ ਵੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਗਾਂ ਵੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੱਕ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।ਜਨੇਊ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹੋ ਟਰਾਂਸਫੋਰਮ ਹੈ ਗੂਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦਾ ਫੋਕ ਲੋਰ 'ਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਡਿਤ ਨੂੰ ਜਨੇਊ ਲਈ ਨਾਂਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਉਹ ਪੰਿਡਤ ਨੂੰ ਇਹੋ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਲਿਆਓ ਜਨੇਊ ਪਰ ਉਸ 'ਚ ਦਇਆ ਦਾ ਕਪਾਹ ਹੋਵੇ,ਸੰਤੋਖ ਦਾ ਸੂਤ ਹੋਵੇ ਜੋ ਨਾ ਜਲੇ ਨਾ ਗਲੇ ਨਾ ਮੈਲਾ ਹੋਵੇ।ਸੋ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕਿਤਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰੀਤੀ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਥਾਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ।ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਜਾਲੋ ਐਸੀ ਰੀਤ ਜਿਤ ਮੈਂ ਪਿਆਰਾ ਵੀਸਰੈ"।ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਸਮਾਜੀ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਲੱਭਣ ਤੱਕ ਦਾ ਟਰਾਂਸਫੋਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਸਿਆਸੀ ਜੁਆਬਤਲਬੀ ਦੀ ਵੰਗਾਰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ "ਬਾਬਰਵਾਣੀ ਫਿਰ ਗਈ" ਦੇ "ਏਤਿ ਮਾਰ ਪਈ ਕੁਰਲਾਨੇ ਤੈਂ ਕੀ ਦਰਦ ਨਾ ਆਇਆ" ਰਾਂਹੀ ਬਾਬਰ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਨੂੰ ਫਟਕਾਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ।ਸੋ ਅਜੌਕੇ ਹਲਾਤਾਂ 'ਚ ਵੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਕਿਹਾ ਉਸਦੇ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਇਹ ਤਰੀਕਾਂ ਵੀ ਕੁੜਤਨਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕਿ ਸੁਹਾਵਣੀ ਦੁਨੀਆ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਢੰਗ ਹੈ।

ਲੁਧਿਆਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਤਿਲੁਜ ਦੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਛਿੜਦਾ ਹੈ,ਪਰਵਾਸੀ ਬੰਦਿਆ ਦੀ ਭੀੜ ਤੇ ਸਨਅਤੀਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਯਕਦਮ ਆਈ ਅਮੀਰੀ ਤੇ ਅਪਰਾਧ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਤੁਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ।ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਇਸਨੂੰ,ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਜਦਾ ਹੈ ਇਹ,ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਕਲਮ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,ਤੁਹਾਡੇ ਨਜ਼ਰੀਏ 'ਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀ ਹੈ?
:ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਵਾਂਗਾ ਕਿ ਕਪਰੂਥਲਾ ਤੋਂ ਮੈਂ ਬੀ.ਏ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਏ ਕੀਤੀ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਨ।ਪਟਿਆਲਾ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਲਿਖੀ ਸੀ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸੂਰਜ ਕਾਲੇ ਚਸ਼ਮੇ ਪਹਿਣਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੰਨ ਮੁੰਦਰਾ ਪਾਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਮੈਂ 'ਦਿਲ ਹੀ ਉਦਾਸ ਹੈ ਜੀ ਬਾਕੀ ਸਭ ਖੈਰ ਹੈ' ਲਿਖੀ।ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆ' 'ਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਬਹੁਤ ਨਿੱਘੀ ਸਾਂਝ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਰਕੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਇੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਲੈਕੇ ਆਏ ਸਨ।ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਚ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਉੱਪ ਕੁਲਪਤੀ ਸਨ।ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਆਇਆ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੀਂਹ ਪੈ ਕੇ ਹੱਟਿਆ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਪੱਥਰ 'ਤੇ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਕਵਿਤਾ ਵੇਖੀ "ਧਰਤੀ ਲਾਟ ਕਰੇਂਦੀਏ ਤੇਰਾ ਮੱਥਾ ਨੂਰੋ ਨੂਰ" ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲੱਗਾ।ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੂਜੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਨੇੜੇ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਝਾਕੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।ਇੱਥੇ ਹੀ ਮੇਰੀ ਸਾਂਝ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ,ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ,ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ,ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ,ਅਮਰਜੀਤ ਗਰੇਵਾਲ,ਸੁਖਚੈਨ ਮਿਸਤਰੀ ਨਾਲ ਪਈ।ਇੱਥੇ ਹੀ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਸੁਫ਼ਨਾ ਪੁੰਘਰਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ ਗਵਾ ਲਿਆ ਸੀ ਅਸੀ ਲਾਹੌਰ ਵਰਗਾ ਹੀ ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਈਏ।ਜਿੱਥੇ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੋਵੇ,ਇੱਥੇ ਨਾਟਕ ਮੰਚਨ ਹੋਵੇ,ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਬਣਨ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।ਪਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਹੁਣ ਅਟੁੱਟ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।ਲੁਧਿਆਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਲਾ ਤੇ ਆਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।ਇੱਥੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਘਾਟਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਥੇ ਜਨਤਕ ਰੁਝੇਵੇਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸਾਂਝਾ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਇੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗਵਾਚੀ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਲੁਧਿਆਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਾਅ 'ਚ ਸੁਚੱਜਾ ਨਮੂਨਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਬਾਤ ਨਿਕਲੀ ਹੈ ਤੋ ਦੂਰ ਤਲਕ ਜਾਏਗੀ,ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਹੁਣ ਬੀਤਿਆ ਸਮਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।ਇਸ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਤੁਸੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹੋ?
:ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਕਵਿਤਾ ਮੈਂ ਲਿਖ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਜਨਤਕ ਚੀਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਮੈਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਵੀ ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਨਾਂ ਪੱਖੀ ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਦਾ
ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।ਇਹ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮਸਲਨ ਇੱਕ ਖੇਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਉਤਾਰ ਚੜ੍ਹਾਅ ਹਨ।ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕੋਈ ਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ 'ਚ ਮੁੜ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਕਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮਰਦਾ ਹੈ।ਸੋ ਕਵੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਤੇ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਰਚਾ ਤੇ ਯਕੀਨ ਮੰਨਣਾ ਮੈਂ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀ ਜੋ ਮੈਂ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, 'ਮਰ ਰਹੀ ਮੇਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਦੇ ਬੂਹੇ 'ਤੇ ਜਾਂ ਲੋਕ ਜੋ ਆਖਦੇ ਨੇ' ਜੋ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਪੱਖੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀਆਂ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ 'ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤੇ ਚਿਹਰੇ' ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਚਿਹਰੇ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ।ਇੱਕ ਹਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ 'ਕੀਟਸ' ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਤਾਂ 'ਸ਼ੈਲੇ' ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੀਟਸ ਦੀ ਮੌਤ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਈ,ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਹੈ।ਉਸ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਹਰ ਵਾਰ ਕੀਟਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 'ਬਾਇਰਨ' ਨੇ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਬੜਾ ਦੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ 'ਕੀਟਸ' ਵਰਗੀ ਆਤਮਾ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਆਲੋਚਕ ਦੀ ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਰ ਸਕਦਾ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਆਤਿਸ਼ ਅੱਗ ਹੈ ਸੋ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਦੀ ਛਾਲ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀ ਮਿਣ ਲਓਗੇ ਕਿ ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਲੰਮੀ ਹੈ।ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਜੋ ਹੁੰਗਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਹਰ ਸਦੀ 'ਚ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ਼ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮਰਨ ਤਾਰੀਖ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।

ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ:-

ਉਦਾਸ ਦੋਸਤੋ ਆਵੋ ਕਿ ਮਿਲਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਈਏ,
ਮਿਲਣ ਬਗ਼ੈਰ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ।
ਭਟਕਦੇ ਅੱੱਖਰੋਂ ਆਵੋ ਕਿ ਮਿਲਕੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਬਣੋ,
ਤੇ ਲਫ਼ਜ਼ੋ ਵਾਕ ਬਣੋ ਵਾਕ ਬਿਨ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ।
ਕਦਮ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਇਉਂ ਧਰੀਏ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੁੱਲ ਧਰੀਏ,
ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਰਾਹਵਾਂ 'ਤੇ ਮੁੜ ਲੰਘਣਾ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ।
ਹਮੇਸ਼ ਨਾਲ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸੁਖ਼ਨ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ,
ਐ ਸ਼ਾਹੀ ਕਹਿਰ ਮੈਂ ਇੱਕਲਾ ਜਾਂ ਬੇਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ।